ماده و ویژگی های آن

آنچه در اطراف ما وجود دارد را ماده می نامیم. هوا، چوب، سنگ، مدادی كه با آن می نویسید و حتی غذا و آبی كه می خورید ماده هستند.

علمی كه به مواد و تغییرات آنها می پردازد را علم شیمی یا علم مواد می نامند.

در ارتباط با ماده و ساختار آن از زمانهای گذشته تا كنون دانشمندان زیادی تحقیق و بررسی كرده اند كه از آن جمله می توان دموكریت و دالتون را كه در كتاب درسی شما هم آورده شده نام برد.

نظریه دموكریت:

دموكریت متفاوت بودن شكل اتمها را بر اساس مشاهده خواص ظاهری آنها حدس زد، مثلاً با چشیدن مواد ترش و تند كه باعث سوزش لب و زبان می شدند تصور می كرد كه اتمهای این مواد لبه های تیز و برنده(لوزی شكل) دارند و با مشاهده قطره های آب آنها را كروی فرض كرد.

نظریه جان دالتون:

سوال: آیا نتایج نظریه دالتون امروزه مورد قبولند.

برای پاسخ به این سؤال یك بار برخی از نتایج نظریه دالتون را از نظر می گذرانیم:

- دالتون عقیده داشت كه اتمهای یك عنصر كاملاً شبیه هم هستند اما امروزه مشخص شده كه ممكن است اینطور نباشد مثلاً دو نوع كلر، سه نوع هیدروژن، سه نوع اكسیژن و ... وجود دارد كه از نظر جر م و برخی خواص دیگر با هم فرق دارند این عناصر را اصطلاحاً (ایزوتوپ) می گویند.

- دالتون می گفت كه اتمهای یك عنصر را نمی توان شكست و به اتمهای دیگر تبدیل كرد اما امروزه اتمی مانند اورانیوم را در مراكز هسته ای می شكنند و به اتمهای باریم و كریپتون تبدیل می كنند.

- دالتون معتقد بود كه اتمها را نمی توان بوجود آورد اما امروزه برخی اتمها از جمله تكنسیم را در آزمایشگاه می سازند و یا در همجوشی هسته ای از 4 اتم هیدروژن یك اتم هلیم پدید می آورند.

- دالتون اتم را گوی توپر و ساچمه مانند تصور می كرد اما امروزه عقیده براین است كه داخل اتم فضای خالی وجود دارد و الكترونها در این فضا حركت می كنند    

اندازه اتم و مولكول

فعالیت:

سپس بادكنك را درون لیوان تمیزی قرار داده بادكنك را باد كنید و در آن را محكم ببندید پس از چند لحظه بادكنك را از درون لیوان خارج كرده ، بی درنگ لیوان را بو كنید، لیوان بوی عطر خواهد داد یعنی مولكول های عطر آنقدر كوچكند كه از دیواره بادكنك عبور كرده اند.

ویژگی های ماده

1- همه مواد از ذرات ریزی به نام اتم ساخته شده اند . علیرغم تصورات دموكریت و دالتون كه اتم را تجزیه ناپذیر می دانستند، اتم از ذرات كوچكتر الكترون، پروتون و نوترون تشكیل شده است .

2- بین ذرات تشكیل دهنده ماده فضایی خالی وجود دارد . مقدار فضای خالی در مواد مختلف متفاوت است.

- در گازها فضای خالی بین مولكولها زیاد است. هنگامی كه با تلمبه به درون یك توپ پر از هوا، هوای بیشتری وارد می كنید فاصله بین مولكول ها كمتر می شود به همین علت می گوییم گازها تراكم پذیرند.

- بین مولكول های مایعات هم فضای خالی وجود دارد اما فضای خالی بین مولكول ها نسبت به گازها كمتر است. هنگامی كه نمك را به آرامی درون یك لیوان پر از آب می ریزیم حجم آب لیوان تغییر چندانی نمی كند یعنی نمك در فضای خالی بین مولكول های آب قرار می گیرد.

سؤال : اگر 20 سی سی الكل را با 20 سی سی آب مخلوط كنیم حجم مخلوط حاصل چقدر خواهد شد؟ چرا؟   - در بین مولكول های جامدات فضای خالی از دو حالت دیگر كمتر است. گفته می شود هنگامی كه یك قاشق برنجی را آب نقره می دهند مقداری از نقره در فضای خالی بین مولكول های برنج نفوذ می كند.

 بطور كلی :

یعنی:

3- مولكول ها دائما در حال حركتند.

جنبش و حركت مولكول ها ی ماده نیز همانند فاصله بین آنها در حالت های مختلف ماده با هم متفاوت است و با آن نسبت مستقیم داد یعنی هر چه فاصله بین مولكول ها بیشتر باشد جنبش مولكول ها بیشتر است البته در این مورد استثنا هم

وجود دارد.  

هنگامی كه در یك شیشه عطر را باز می كنید و یا پیازی را می برید بوی عطر و پیاز در زمان كوتاه احساس می شود. هنگامی كه

قطره ای جوهر در آب رها می كنید جوهر در آب پخش می شود حبه قند هم به همین طریق در آب ناپدید می شود.

همه این موارد حكایت از جنبش و حركت مولكول ها دارند البته گرما حركت مولكول ها را افزایش می دهد.

بطور كلی:

فعالیت:

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه و تنظیم:  نوربخش